Evrenin bir sınırı var mı, varsa ötesinde ne olabilir? Gökyüzüne bakıp “Bu iş nerede bitiyor?” diye düşünüyorsun bazen. Bilim de, felsefe de bu soruya kafa yormuş, ama net bir cevap yok. Gel, şunu laf arasında karıştıralım, ne dersin?
Evrenin Kenarı Diye Bir Şey Var mı?
Önce şu soruyu soralım: Evrenin bir sınırı olabilir mi sahiden? Bilim buna tam “Evet” ya da “Hayır” diyemiyor. Kozmoloji diye bir alan var, evrenin Büyük Patlama’yla, yani 13.8 milyar yıl önce başladığını söylüyor. O zamandan beri genişliyor. Ama nereye kadar? Einstein’ın görelilik teorisi işin içine giriyor; uzay-zaman diye bir yapı var, evren bu yapının içinde büyüyor. Bence garip olan şu: Evren bir top gibi sonlu mu, yoksa sonsuza mı gidiyor? Stephen Hawking bir keresinde “Evrenin sınırı yok, ama sonsuz da olmayabilir” demiş. Kafa karıştırıcı, değil mi?
Gördüğümüz Kadar mı Evren?
Bilimciler bir şey daha diyor: Gözlemlenebilir evren diye bir bölge var. Işık bize 13.8 milyar yılda geldiği için, bu mesafeyi görebiliyoruz, kabaca 93 milyar ışık yılı çapında bir alan. Ama bu, evrenin tamamı değil ki! Ötesi olabilir, hatta kozmik ufuk denen bir sınır var, orayı göremiyoruz. NASA’nın verileri şunu gösteriyor: Evrenin genişlemesi hızlanıyor, yani ötesinde bir şeyler olmalı. Bence bu, “Burası son” diyemeyeceğimizi hissettiriyor. Peki, ötesi ne?
Çoklu Evrenler mi Dolaşıyor?
Şimdi işin uç kısmına gelelim: Ya bizim evren tek değilse? Çoklu evren diye bir fikir var, kuantum mekaniğinden çıkıyor bu. Max Tegmark gibi isimler “Bizim evren bir baloncuk, ötesinde başka baloncuklar var” diyor. Her biri farklı fizik kurallarıyla işliyor olabilir. Mesela bir evrende zaman ters akıyor, neden olmasın? Kuantumda her olasılığın bir evren yarattığı düşüncesi var ya, bizimki sadece bir tanesi işte. Bence bu hem acayip, hem de “Olabilir” dedirtiyor.
Ötesi Boşluk mu, Hiçlik mi?
Peki ya evrenin dışı bomboş bir yerse? Ya da hiçlikse? Felsefede bu çok tartışılmış. Aristo mesela, “Boşluk diye bir şey olamaz” diyordu, her yer bir şeyle dolu olmalı. Ama modern bilim, vakum enerjisi diye bir kavram getiriyor; uzayda bile enerji var. Öyleyse evrenin ötesi tamamen boş olamaz, değil mi? Bence bu “hiçlik” fikri bile insanı şaşırtıyor, çünkü hiçliği hayal etmek zor. Ötesinde bir şey yoksa, evren nerede duruyor?
Bilim Ne Kadar Biliyor?
Bilim bu konuda hâlâ tam bir şey söyleyemiyor. Karanlık madde ve karanlık enerji diye şeyler var, evrenin %95’ini bunlar oluşturuyor, ama ne olduklarını bile bilmiyoruz. Scientific American’da bir yazı var, “Evrenin ötesini anlamak için daha çok yolumuz var” diyor. Kuantum kozmolojisi ise “Evren kendi kendine var oldu” gibi fikirlerle geliyor. Bence bu, sınırın ötesini anlamanın ne kadar zor olduğunu gösteriyor.
Özetle
Bence evrenin sınırı diye bir şey düşünmek bile baş döndürüyor. Büyük Patlama’dan beri genişliyor, ama nereye? Gözlemlenebilir alanın ötesi var, belki çoklu evrenler, belki bir tür hiçlik. Bilim “Bilmiyoruz” diyor, felsefe “Düşünelim” diyor. Sen ne dersin? Evrenin ötesinde ne olabilir?
Kaynaklar:
